HOA TULIP

Lê Tấn Tài



Việt Nam hiện đang lên cơn sốt về "Hoa Lan Đột Biến", làm nhớ lại các hệ lụy của “bong bóng” hoa Tulip vào thế kỷ 17 ở Hà Lan, là mặt hàng đắt đỏ và xa xỉ nhất tại Châu Âu, chỉ có những vườn nhà giới thượng lưu giàu có mới sở hữu được. Ngày nay, chúng ta vẫn nhớ đến bong bóng hoa tulip vì cuộc khủng hoảng tạo ra những ảnh hưởng tiêu cực cho xã hội Hà Lan và cũng là lý do chính các bong bóng tài sản khác vẫn đang tiếp diễn và hầu như không ai rút ra được bài học nầy.

Hoa tulip được tìm thấy lần đầu tiên ở vùng núi Himalaya (thuộc Nepal ngày nay), sau đó dân du mục đưa đến vùng Trung Đông để trồng ở Iran, Thổ Nhĩ Kỳ. Cái tên "Tulip" xuất phát từ ngôn ngữ cổ "Tulbend" trong tiếng Thổ Nhĩ Kỳ và "Delband" của người Ba Tư nghĩa là "khăn quấn đầu". Đến thế kỷ 16, đế chế Ottoman chinh phạt Âu châu mở rộng lãnh thổ và đem loài hoa nầy vào đây. Năm 1593, hoa tulip được trồng ở Đại học Leiden - Hà Lan và nhanh chóng được dân nơi đây yêu thích, khởi nguồn cho Tulip Hà Lan.

Hoa tulip danh pháp khoa học là Tulipa thuộc họ Liliaceae (tiếng Pháp gọi là tulipe, hay tulip theo tiếng Anh, tiếng Việt gọi là uất kim hương hay uất kim cương - từ nầy không thông dụng), có khoảng 150 loài và hàng ngàn giống khác nhau, phát triển ở Bắc Phi, châu Âu, Trung Á và Đông Á. Hoa tulip chịu khí hậu lạnh. Hà Lan là quốc gia có số lượng hoa tulip lớn nhất thế giới hiện nay. Việt Nam cũng đã trồng được hoa tulip ở Đà Lạt và SaPa. Mùa hoa nở thường là vào tháng 4 đến tháng 5. Nhiều giống lai được sử dụng làm cây cảnh ở nhà, công viên, vườn cây, ven đường, bồn hoa... hoặc cắt cành cắm lọ trang trí rất đẹp. Vào năm 1630, giá của mỗi cây hoa Tulip có thể lên tới 10.000 gilder Hà Lan, tương đương với giá của một căn nhà nổi trên sông ở Amsterdam lúc đó. Hiện nay, có hơn 2 tỷ bông tulip từ khoảng 500 công ty hoa, được bán qua hệ thống đấu giá hoa Hà Lan, giá khoảng 15 đô la / 1 bó mười cây.

Hoa tulip xinh xắn, màu sắc rực rỡ, hình chuông trở ngược hoặc hình ngôi sao, rất đối xứng, nằm vững vàng trên trên cuống hoa rắn chắc, thế đứng thật uy nghi nhưng dịu dàng duyên dáng qua những cánh lá xanh muớt thon dài ôm theo cọng hoa thẳng đứng. Tất cả đều có sáu cánh. Cánh hoa mịn, tua hoặc xù. Mềm nhưng không nhũn, cứng nhưng không rắn. Bên ngoài yếu đuối nhưng bên trong thì mạnh mẽ, tràn đầy nhựa sống…Vẻ đẹp tulip không quá sang trọng hay lãng mạn như hoa hồng hay cẩm chướng, chứa đựng sự say mê, quyến rũ trong cái đẹp đơn giản của nó, mang lại vẻ ấm cúng và thoải mái cho người thưởng hoa. Đây là một trong những loài hoa dễ nhận biết và được yêu thích nhất trên thế giới.
Hoa nở vào mùa xuân, khi sự lạnh lẽo u ám ngày đông qua đi, nên tulip trở thành biểu tượng cho cuộc sống vĩnh hằng. Hoa tulip có nhiều màu sắc khác nhau và ý nghĩa của nó phần lớn tượng trưng cho một tình yêu hoàn hảo.
– Tulip đỏ: tình yêu và sự lãng mạn – “Believe me”
– Tulip vàng: rực rỡ như ánh sáng mặt trời – “There’s sunshine in your smile”
– Tulip kem (cream): anh sẽ mãi yêu em – “I will love you forerver”
– Tulip trắng: sự mới mẻ, tinh khiết, ngây thơ, sự tha thứ hay phân ưu – “I’m sorry” or, “my condolences”
– Tulip tím: giàu có, vương giả – "Symbol of royalty and nobility"
– Tulip hồng: tình cảm, sự chăm sóc, hạnh phúc hoàn hảo – "Caring and good wishes"
– Tulip cam: tràn đầy năng lượng, lòng nhiệt tình, mong muốn và niềm đam mê – "Passion or Physical Love"
– Tulip đốm: em có đôi mắt đẹp – “You have beautiful eyes”
– Tulip xanh: sự yên tĩnh và hòa bình, sự thành thật trong tình yêu – "Symbol of tranquility, sleep and calm"
– Tulip đen: tình yêu điên cuồng và say đắm, tình yêu bất diệt – “Queen of the night”

Hoa tulip được trồng từ củ - củ hoa trắng mượt, bên ngoài màu nâu đậm, chồi cây mọc ra từ chính giữa củ, vươn cao lên thẳng tắp, trên đầu ngọn là hoa, mỗi củ thường có 1 hoa, lá mọc đối xứng hai bên màu xanh nhạt. Trước khi trồng, cho củ hoa tulip vào cốc thủy tinh, tiếp đó pha dung dịch từ nước suối đóng chai với B1 hoặc dung dịch thủy canh nồng độ 5-7ml/1 lít nước sạch, 3-5 ngày thay nước một lần. Trong giai đoạn này cần giữ cho cây hoa ở nhiệt độ phòng, sau khoảng 25 đến 30 ngày trồng, cây sẽ bắt đầu nở hoa. Hoa chịu nhiệt độ thấp và mát từ 10 - 25 độ, cường độ ánh sáng trung bình hoặc yếu, không để ánh nắng chiếu trực tiếp quá mạnh nhưng cũng không để trong bóng tối. Đất trồng không quá khô hoặc quá ẩm.
Trồng tulip bằng thủy sinh cây sẽ ra hoa nhanh hơn tuy nhiên hoa rất nhỏ. Nên chọn một bình thủy tinh vừa với củ hoa, để những mầm hoa trồi lên trên nhận ánh sáng. Thêm dưới đáy bình một lớp sỏi trắng, đá hoặc hạt tinh thể cho đẹp mắt và rải thêm một lớp sỏi nhỏ nữa lên trên để giữ cho cây không bị nghiêng đổ, tiếp đến cho nước vào ngập phần rễ.


So với các loài hoa khác thì hoa tulip tươi khá lâu, có thể giữ tươi trong 1 tuần. Khi nhận được bó hoa tulip, cần đặt chúng vào nước lạnh, vì chúng được cắt từ củ so với các loại hoa khác được cắt từ rễ. Bình hoa phải sạch, thêm khoảng 10 - 15cm nước lạnh vào bình. Sau khi tỉa từng cây, đặt chúng vào bình cắm hoa, không nên để trực tiếp lên kính cửa sổ, cũng nên tránh xa máy sưởi, điều hòa không khí. Theo dõi nước và thay đổi sau mỗi vài ngày. Hoa tulip hút một lượng nước khá lớn so với các loại hoa cắt khác.
Đặt bình hoa vào phòng khách hay trong văn phòng nơi làm việc, khung cảnh sẽ có một vẻ đẹp tươi tắn, sang trọng hơn. Hoa nhiều màu khác nhau nên phù hợp với hầu hết những không gian phòng khách, cho dù là phong cách cổ điển hay hiện đại.

Trở lại "hội chứng hoa tulip", hay là "bong bóng tulip" (tiếng Hà Lan gọi là tulpenmanie, tiếng Anh gọi là tulip mania) là một giai đoạn trong thời Hà Lan vừa mới phục hồi sau cơn khủng hoảng kinh tế và người dân nơi đây có nhiều tiền tiêu pha. Sự kiện này nổi bật lên khi cuốn sách "Extraordinary Popular Delusions and the Madness of Crowds" (Những ảo tưởng phổ thông kỳ lạ và sự điên cuồng của đám đông) của nhà báo Anh Charles Mackay phát hành năm 1841. Thị trường hoa tulip lúc nầy giá cả tăng vọt bất thường rồi đột ngột sụp đổ. Khi cơn sốt hoa tulip lên tới đỉnh điểm vào tháng 2 năm 1637, một số củ tulip được bán với giá gấp hơn 10 lần thu nhập hàng năm của một thợ thủ công lành nghề, tương đương 100.000 USD ngày nay. Đã có lúc người ta sẵn sàng trả 5 ha đất để có một củ tulip loại Semper Augustus. Một nhà văn cho rằng số lượng tiền để mua củ tulip có thể mua được: tám con lợn, hoặc 12 con cừu, 24 tấn lúa mì, một chiếc tàu, một tách nước bằng bạc... Sau một thời gian ngắn tăng giá chóng mặt, giá đột nhiên rơi xuống mức không ngờ. Chỉ sau một đêm, giá củ hoa tulip lao dốc, khiến người mua, người bán cũng như các nhà môi giới và bảo hiểm mất trắng. Lợi nhuận ảo trên giấy tờ bị xoá sạch. Tulip mania kết thúc nhanh chóng giống hệt như lúc nó bắt đầu. Đây thật sự là bong bóng đầu cơ đầu tiên được ghi lại trong lịch sử (hay là bong bóng kinh tế). Thuật ngữ "Hội chứng hoa tulip" nay được dùng để chỉ bất kỳ một bong bóng kinh tế lớn nào. Nhưng tại sao chúng ta lại có thể quên sự kiện này và nó sẽ lập lại nay mai ở Việt Nam.

Lê Tấn Tài